0
Sự tiến hóa của PCV2: tìm kiếm sự “ăn khớp” tối ưu giữa virus và tế bào đích
PCV2 là một loại virus luôn trong quá trình tiến hóa, và tốc độ tiến hóa của nó cực kỳ nhanh. Sự tiến hóa của PCV2 đã bắt đầu từ trước khi triển khai tiêm phòng hàng loạt bằng các loại vắc-xin chủ yếu dựa trên chủng PCV2a. Ngay cả khi được tiêm phòng, PCV2 vẫn gây ra các ca nhiễm trong đàn heo. Miễn dịch kết hợp giữa tiêm phòng và nhiễm tự nhiên đã trở thành một trong những yếu tố thúc đẩy sự tiến hóa của PCV2, theo hướng chủng PCV2d trở nên chiếm ưu thế. Một yếu tố thúc đẩy khác là khả năng nhân lên mạnh hơn của PCV2d trong tế bào lymphoblast so với các chủng trước đó.
Sau nhiều năm tiến hóa nhanh chóng, có vẻ như PCV2d trở thành chủng chiếm ưu thế nhất và đã ổn định hơn một chút. Tuy nhiên, tôi tin rằng đây chưa phải là bước tiến hóa cuối cùng của virus này. Trong bối cảnh đó, việc hiểu rõ lý do tại sao PCV2d trở thành chủng chiếm ưu thế hiện nay là điều vô cùng quan trọng.
PCV2d: Chủng thích nghi tốt nhất cho đến hiện tại
Câu trả lời cho thắc mắc trên là: Có vẻ như PCV2d có khả năng gắn kết và xâm nhập vào tế bào lymphoblast tốt hơn nhiều, từ đó nhân lên với mức độ cao hơn so với các chủng cũ. Chúng tôi đã nghiên cứu cách mà PCV2d thay đổi bề mặt của nó để gắn kết hiệu quả hơn với các thụ thể trên tế bào lymphoblast và chỉ một thay đổi nhỏ này thôi đã có ý nghĩa cực kỳ quan trọng. Trong môi trường nuôi cấy phòng thí nghiệm (in vitro), khi lấy lymphoblast nuôi cấy cùng các chủng PCV2 khác nhau, có thể thấy sự khác biệt rõ rệt: PCV2a và PCV2b có mức độ nhân lên bị hạn chế, trong khi PCV2d có mức độ nhân lên cao hơn rất nhiều. Chính vì vậy, dù PCV2a và PCV2b vẫn còn tồn tại, nhưng PCV2d trở thành “kẻ chiến thắng”. Một giả thuyết được đưa ra là: do sự “ăn khớp” quá tốt giữa PCV2d và thụ thể của lymphoblast, nên sự tiến hóa chỉ được xem là thành công khi chủng mới tạo thành trở nên gắn kết ăn khớp hơn với thụ thể. Điều này sẽ tạo ra một chủng mới chiếm ưu thế.
Nếu một chủng mới chiếm ưu thế xuất hiện, điều quan trọng là phải tìm ra cơ chế mà virus đó đã sử dụng để vượt trội hơn PCV2d.
Tầm quan trọng của di truyền ở heo: cơ hội và thách thức
Các nghiên cứu cho thấy heo có di truyền giống khác nhau sẽ có phản ứng khác nhau với PCV2, cả trên động vật sống lẫn trong phòng thí nghiệm in vitro. Các nghiên cứu in vitro đang tìm cách xác định những yếu tố có thể lý giải tại sao nền tảng di truyền của heo lại ảnh hưởng đến mức độ tác động của virus. Việc nghiên cứu sự khác biệt di truyền này có thể cung cấp thông tin rất giá trị về cơ chế tạo nên khả năng chống chịu bệnh ở một số cá thể heo, từ đó hỗ trợ phát triển các chiến lược kiểm soát mới, chẳng hạn như thông qua chọn lọc di truyền.
Hiện nay, ngành chăn nuôi đang có xu hướng thu hẹp đa dạng di truyền. Sự suy Việc giảm đa dạng sinh học này sẽ hạn chế cơ hội cho khả năng chọn lọc. Vì vậy, việc bảo tồn nguồn gen ở heo là cực kỳ quan trọng. Với tư cách là người tin vào lợi ích của đa dạng sinh học và tầm quan trọng của di truyền học trong việc kiểm soát bệnh truyền nhiễm, tôi cho rằng việc mất đi các gen liên quan đến khả năng chống chịu hoặc kháng bệnh sẽ rất nguy hiểm khi xuất hiện các biến thể mới độc lực cao; điều này sẽ hạn chế khả năng chọn lọc ra những cá thể có sức đề kháng/phục hồi tốt hơn.
Nhu cầu nghiên cứu
Tôi đã tham gia nghiên cứu PCV2 từ những ngày đầu, khi các bệnh liên quan đến PCV2 gây thiệt hại kinh tế nghiêm trọng cho ngành chăn nuôi heo toàn cầu. Thời điểm đó, giống như nhiều đợt khủng hoảng do virus khác, chúng tôi có nguồn tài chính để nghiên cứu virus PCV2 và đã thu được nhiều thông tin giá trị từ các nhóm nghiên cứu. Tuy nhiên, hiện nay nguồn lực dành cho nghiên cứu lại rất hạn chế.
Điều quan trọng đừng quên rằng: vô cùng cần thiết khi tiếp tục nghiên cứu các loại virus có thể chưa gây ra mối đe dọa ngay lúc này, bởi vì chỉ khi duy trì nghiên cứu, chúng ta mới hiểu cách chúng tiến hóa và lý do vì sao chúng có thể bất ngờ trở thành mối nguy hại đến sức khỏe động vật hoặc thậm chí sức khỏe của người. Con người dễ quên đi những bài học quan trọng từ quá khứ, bởi thế sau cuộc khủng hoảng như COVID-19 vừa qua khiến nhiều người nhận ra rằng không chỉ những vấn đề đang được chú ý mới cần được tài trợ nghiên cứu.
Đối với PCV2, điều quan trọng là phải hiểu sự tiến hóa và những thay đổi của virus. Nếu đến một thời điểm nào đó vắc-xin trở nên kém hiệu quả hơn, chúng ta phải có khả năng ứng phó kịp thời.
Quan trọng hơn cả là phải luôn trong trạng thái sẵn sàng và có các hệ thống kiểm soát phù hợp để ứng phó với bất kỳ loại virus nào có thể xuất hiện trong tương lai.
